رنگِ زرد وابییَمَه کسی ندییِه

به گزارش“آوای انقلاب”، متن منظومه “جبار چراغک” بدین شرح است؛

مُو کِه میوَه ی بَلیطکم،بالی یِ دارُم
مِردی با جِلدِ دراز اومه کِنارُم
*
گُ مَلوس خِته بِگِ که وَت رَسییُم
ایچنُ پیشومَیی تیسُ ندییُم
*
تا جِلدَه مِن دَهسِ ای نَکَره دییُم
اَر بِخی راسشه بِگُم زونی برییُم
*
یَ جِلدی زی مِن سَرُم کِلَم درومه
تا رَسییُم زِرِ دار جونُم وَرومه
*
یَ زَنی بالا بلند وَ زِرِ دار بی
صورَتِش سُهر ایکردِه میگُ انار بی
*
دو تا خال سَرِ لویَلِش چی خالِ مار بی
بَد خُلقی مِن بُرگَلِش کامل دِیار بی
*
وَش گُفتُم پَل بِرییَه وِلُم کُ مُردُم
تِیَه گُرنو دِراوه گِرُتُ بُردُم
*
گِرُتُم بی بَلییَل وَ تُربه کِردُم
خوُ دییُم تا خُردُم کِ چی سیرمه کردُم
*
مِنِ تُربه رِهتِمو بُمو وَ حونه
وَ صِیی بلند ایگُ نیخُم ای جونه
*
دو تا بَند تُربَنَه وَ کولِش واکه
وَقَهسی ایمانَه از بالا رَهاکِه
*
اِنگاری وَ کُهِ قاف اُفتاسه بییُم
موقعی رُنجُکَله وُ طاسه دییُم
*
طاسه وُ کَعلونه خاس با یَه اِشارَه
کِمِمَه با رُنجِکِش کِه پاره پاره
*
مُ کِه تِهنا نَبییُم، رفیق هَم داشتُم
مواظِب خُم نَبییُم تا گِلَه کاشتُم
*
بِرِبُمکوش یِه سیلی وَ تُربَه کِردِن
رُنجُک آردِن کِمِمو چی سُرفه کِردِن
*
چَن روزی بَندِ گرما بُمُو کِناره
چار زنِ لیش و مَلوس اومَن نِظاره
*
شاطِلا وُ ماطلا اول رَسییِن
تَش گِرُهتِن هَردِشون می دیوی بییِن
*
شاطلا چارشونَه بی ماطلا لاغر
یکی شی کِه بِهبِهون، ییش تَنگِ ماغَر
*
دو تی دَش حوری صَفَت مثلِ فِرِشتَه
هردِشون سوزینه چی گندُم بِرِشتَه
*
ماصَنَم سروِ سَهی می نینِ قیلون
مَعلِمابی پُستِشَه زییِن وَ زیدون
*
گُل صَنَم که صورَتِش مَی بَرگ گُل بی
خنده رو وُ مهربَون مهلی کِپُل بی
*
تا حروفه یاد گِرُ وَ طورِ کافی
گُ نیخُم معلمینه رَه قالیبافی
*
زَنَکو بَعدَ دو روز اومَه سِراغُم
دَس نَها مِن کَمَرُم تا وَ حِبابُم
*
وَرداشتُم بی بَقییَه بُردُم وَ حونه
بینِ ای هَمَه بَلی کِردُم نِشونه
*
ماطلا گُ بینشون یُ مَهلی رُتِه
دَس کِه گَردَنمَه گِرُ وُ سَرمَه کُهتِه
*
سَرمَه با دِندونَلِش از تَن جیا کِه
وَ گَردَن وَزیرِمَه سَهم آسیا کِه
*
آسیاش گو چه بِگُم،سَرین زِرین بی
مُردَنُ و گَرد وابییَن بی یَک قَرین بی
*
نَهام سَر سنگِ زِرین سَرینه رو کِه
دو سِه بار تَکونُم دا قَلبِمَه او کِه
*
با دو سنگِ بَردَهَر خُرد و خِلوم کِه
دَس کَشی وَ بُرگَلِش سیل مِنِ روم کِه
*
او آوِرد و سَر و پی ایمانَه تَر کِه
ساعَتی چَنگمو زی کِرِشَه خَوَر کِه
*
رِهتِمون مِن سَلّه گُ راحت بِخوسین
تا بیا بِوَرِتون کِرّ تاتَه شوسین
*
بَعدَ سه شو ایمانَه وَ خو دِیار کِه
یَ پارچَی سَرمو کَشی آمایی بار کِه
*
نَهایُم زِر چِشمَه وُ او رِت وَ پُشتُم
یَه دَوازده ساعتی باوَر کُ شُشتُم
*
دوباره ورداشتِمُو بُمو وَ حونه
ای خُوا مُو چه بِگُم وَ ای زَمونه
*
رفیقُم دگَری گُ اینجا کِجایه؟
مُو گُتُم ای حونِه وُ سنگ آشنایه
*
وَم گُتِن نه یَکییَه اِنگار دو تایِه
وَ هَوی سَرین زِرین سنگ آسیایَه
*
گُل صَنَم با بَردَهَر مانَه خمیر کِه
دَس راسِش یِه اشارَی وَ کا امیر کِه
*
کا امیر خنده کنون اومَه کِنارِش
وَش گُ نی مِن کَپَرِه بِرَه بِیارِش
*
نینَه آوِه کا امیر، بُردِش سَرِ تو
بُنگ زی وَ ماطِلا پَه ماصَنَم کو؟
*
طاسِ کَلگَه وَهگِرُ بُ پُشتِ بومِش
گُ بی نِماز وَت نَخَرِه اَر خَه حَرومِش
*
ماطلا وُ پنج نفر دورُم نِشَهسِن
شِکِلات پیچُم کِردِن دَس پامَه بَهسِن
*
چی گردو گِردِمون کِه مامَه گِلَنبَر
هَلا خُشک نَوابییه دامو وَ قَنبَر
*
بُردِمو وَ ثبت احوال نومُم عَوَض کِه
مانَه دا دِکون داری وُ پارچه گَز کِه
*
از بَلی کِردُم گِذَر کَلگ نُم گِرُهتُم
پشیمونُم روز اول تیش نَگِرُهتُم
*
وی هَمه بدبختی و وی تَهلَه خواری
حیف و صد حیف ایخَرُم وَ سالِ پاری
*
اِمسالُم بَد وابییِه وَهنی گِرُهتُم
وَ ریشه سُس وابییُم وَ برگ سُتُم
*
وَ دَهسِ پَروانِیَل چی زَعفرونُم
شَتِه دوربالمَه گِرُ نییِه اَمونُم
*
مِن بهار و تاوِهسون رَنگُم پَرییِه
رنگِ زرد وابییَمَه کسی ندییِه
*
سَرِ تَنگ،سَرپارِیو تا وَ سُواری
نه دهیار،نه بخشدار،نه فَرمُنداری
*
نه وَ روزِ تعطیلی،نه روزِ کاری
یَکیشون وَ بَختِ ما نومَه دِیاری
*
نه امامِ جُمه ای سیمو گِریوِس
نه کسی شالِ عَزا وَگَردَنِش بِس
*
نه اُستاندار و تِیَش خَرسی وَدَر کِه
نه وزیرِ کِشوَره کسی خَوَر کِه
*
اگر مُو وَجی بَلی”اَلبَلی” بییُم
کِتَکی نه نومُم بی بَلبَلی بییُم
*
آفَتِ پَرپَرُشکی ریشَمَه کَنده
حمایت وَ زاگِرُس کیلویی چَنده؟
*
تا وَزیر سَرِ فُرصَتی اَسبِشَه دونا
کِرمَلِ پَروانه ای پُشتِمَه خونا
*
چراغک دامتَه خدا خوان ای حکایت
وَ منابع طبیعی سیم کُن شکایت
*
کِه وَدَهسِ مسئولَل خوار و زبونم
پَرپَرُشک چی گازَرُشک اُفتا وَجونُم

جبار چراغک

بَلییَم= بلوط هستم
جِلد=چوب بلندی که با آن بلوط را با ضربه زدن از درخت جدا می کنند
تیسُو=تاکنون،تابحال
دهس=دست
دییُم=دیدم
بِخی=بخواهی
برییُم=بریدَم
کِلَم=کلاهم،کلاهکی که بر سر بلوط است
دَرومَه= درآمد،افتاد و جدا شد
وَرومَه=بیرون آمد و از دست رفت
زر=زیر
بی=بود
دار=درخت بزرگ
سُهر=سرخ و قرمز
میگُ= گویا،انگار
لویَلِش= لبهاش
چی=مانند
بُرگلش=ابروهاش
وش=به او
پل برییَه=گیسو بریده نوعی دشنام است
وِلُم کُ مُردُم=رهایم کن که دارم می میرم
تیه گرنو=چشم خود را با عصبانیت چرخاند
گِرُت=گرفت
بَلییَل=بلوط ها
تُربَه=توبره کیسه
خُو=خواب
سیرمه=سرمه
رِهتمو=ریخت ما را ریخت
بُمو=بُردمان
وَ حونه=به خانا
وَ صِیی=با صدای
کولِش=شانه کتف
واکه=در آورد
وَقهسی= با عصبانیت و به شتاب
ایمانَه=ما را
رُنجُک=وسیله ای فلزی و داسی شکل با دسته ای چوبی که پوست ضخیم بلوط را با آن جدا می کنند
کعلو=وسیله ای سبد مانند که با ساقه های گندم و یا شاخه های بسیار نازک نوعی بادام که به آن جَرگ هم می گویند،ساخته می شود
خاس=خواست طلب کرد
کِمِمه=شکمم را
کُم=شکم
تهنا=تنها
گله کاشتم=دسته گل به آب دادم
بربمکوش= دوستان و دار و دسته اش
سیل=نگاه، نظر
سرفه=سفره
بندِ گرما= در معرض خورشید
لیش=زشت نازیبا
ملوس=زیبا
اومَن=آمدند
شاطلا و ماطلا=اسم زنانه
رسییِن=رسیدند
می=انگار
شی=عروسی
بهبهون=بهبهان
ماغر=منطقه ای نزدیک بهبهان
ییش=یکی دیگرش
دو تی دَش=دو تای دیگر از آنها
سوزینه=گندمگون
نین=نی
زییِن=زدند
زیدون=نام شهری در نزدیکی بهبهان
کُپُل=کوتاه قد اما چاق و چله
گِرُ=گرفت
رَه=رفت
زَنَکو=همان زن اولی
دَهس=دست
نَها=نهاد گذاشت
حبابم=سرحال هستم
رُته=ترد و نرم
کُهتِه=گاز گرفت
مَهلی=زیاد،خیلی
جیا=جدا
گو=کاکا،برادر
گرد وابییَن=پودر شدن
رو کِه=حرکت داد
او=آب
بَردهَر=دو سنگ زیرین و سرین که در قدیم بلوط ها را خرد و پودر می کردند
خرد و خلوم=ریزه ریزه،
روم=روی من،صورت من
کِرشَه=پسرش را
خَوَر=آگاه،مطلع
سَلّه=همچون کعلو
کِر یا کُر=پسر
یَه=یک
پارچَی=یک پارچه ای
آمایی=آماده
رِت=ریخت
مُو=من
دِگَری=زبانی غیره از زبان یک محل یا روستایی
گُتِن=گفتند
مانَه=ما را
بِرَه=برو
تو=ساختمانی که با سنگ و گل می ساختند،خانه ی روستایی قدیم
پَه=پس
وَهگِرُ=بر گرفت
وَت نَخَرِه=از تو نخورد
خَه=خورد
مامَه=عمه
هَلا=هنوز
دامو=ما را داد
نومُم=اسمم،نامم
کَلگ=بلوط را پس از خرد و خمیر کردن به صو ت گلوله های کوچکی در می آورند و به آن کلگ می گویند
سیم=برایم
وَسی=برای
پَرییِه= پریده
نَدییِه= ندیده
زرد وابییَمَه= زرد شده ام را
سَرِ تَنگ= نام محلی
سرپارِیو= سرفاریاب
سُواری= نام روستا و مرکز پشته زیلایی
وَهن=رنج،سستی،ضعف
تَهلَه خواری=عذاب کشیدن،سختی
نومَه= نیامد
دِیاری= برای سرکشی
سیمو= برای ما
گِریوِس= گریه کرد
بِس= انداخت
اَلبَلی=اگر ال عربی بر سر بَلی بود
کِتکی= کَلگی که نازک نیست و درست پخته نشده. معمولا آماتورها به جای کَلک کتکی می زنند
تِیَش= چشمَش
دَونا= دواند- حرکت داد
خونا= خوابانید- خواباند